Owca wrzosówka - opis rasy hodowanej przez Indiankę

Owca wrzosówka jest starą polską rasą o wszechstronnym użytkowaniu. Jeszcze do połowy XX w. hodowano ją w celu pozyskiwania mięsa i skór, stanowiła również nieocenioną pomoc w naturalnej pielęgnacji krajobrazu. Niegdyś rozpowszechniona w całej Polsce, obecnie została niemal całkowicie wyparta z hodowli przez merynosy, które osiągają większą masę i dostarczają wełnę o szerszym zastosowaniu. Wrzosówki jako zwierzęta niezwykle wytrzymałe, odporne i mało wymagające pozostają jednak ważną rasą w chowie amatorskim, użyteczną również w gospodarstwach ekologicznych.

Rys historyczny

Złoty okres popularności wrzosówek na terenie Polski zakończył się wraz z odejściem od ekstensywnego chowu owiec – rozwój sieci dróg i intensywne wykorzystywanie gruntów pod rolnictwo wiązały się bowiem ze zmniejszaniem powierzchni pastwisk. W latach 60. XX w. polskie wrzosówki niemal całkowicie zaniknęły. Prace nad odtworzeniem ich populacji podjęto w latach 70. z dobrym skutkiem – stado liczące niespełna 190 osobników udało się powiększyć do 2000 sztuk. Hodowle zachowawcze zakładano na terenach północno-wschodniej Polski. Obecnie zwierzęta tej rasy spotyka się już w całym kraju.

Wrzosówki hoduje się również w Niemczech i Holandii, gdzie są cenione jako zwierzęta rzeźne – ich użyteczność się nie ogranicza się jednak wyłącznie do produkcji mięsa. Poszczególne odmiany tej rasy przystosowały się do wypasu na różnych terenach – wrzosówka siwa doskonale wykorzystuje tereny stepowe, a wrzosówka biała bagienna świetnie radzi sobie na bagnach. Z tych względów stada owiec wykorzystuje również w wypasie usługowym.

Pokrój

Wrzosówka należy do małych północnych owiec krótkoogoniastych. Zwierzęta te są cienkokościste i cechują się drobną budową ciała. Tryki osiągają wagę 45-55 kg, maciorki zaś – 35-42 kg. Ich tułowia są owełnione, głowy, nogi i ogony pokrywa natomiast sierść. Jagnięta rodzą się całkowicie czarne, a w wieku 4-8 miesięcy zaczynają siwieć. Im owce są starsze, tym mniej mają pigmentu. Umaszczenie dorosłych osobników może być ciemno- lub jasnoszare, nie zawsze jednolite. Maciorki wrzosówek zazwyczaj nie mają rogów, u tryków są one ślimakowato zakręcone. Niektóre samice oprócz strzyków wykształcają po 2 przystrzyki, których stan należy regularnie kontrolować.

Warunki utrzymania

Wrzosówka należy do najwytrzymalszych ras owiec. Jest doskonale przystosowana do polskich warunków klimatycznych i ma wysokie zdolności adaptacyjne, a przy tym wykazuje odporność na choroby, takie jak kulawka. Z tych przyczyn bardzo dobrze nadaje się do wypasu ekstensywnego. Dzięki okrywie włosowej z dużym procentem długich włosów puchowych przedstawiciele tej rasy tolerują niskie temperatury i mogą przebywać na pastwisku z wiatą przez cały rok.

Żywienie

Choć wrzosówki dobrze wykorzystują pokarm o niskiej zawartości składników odżywczych, maciorki w okresie rui, ciąży i laktacji, tryki w czasie stanówki oraz rosnące jagnięta wykazują wysokie zapotrzebowanie na energię i białko. W okresie zimowym należy zapewnić zwierzętom dostęp do siana dobrej jakości, a samice w ciąży i laktacji warto karmić siano-kiszonką i kiszonką z kukurydzy oraz burakami półcukrowymi. Zachowanie odpowiedniej masy ciała maciorek – czyli zapobieganie zarówno przybieraniu, jak i spadkom wagi – pozwala utrzymać dobrą płodność i zapobiec stratom płodów i zarodków.

Plenność i rozmnażanie

Dużą zaletą wrzosówki jest jej wysoka plenność, utrzymująca się na poziomie 160-190%, dzięki czemu maciorki dość często rodzą bliźnięta. Owce dojrzewają szybko – zwierzęta, którym zapewniono bardzo dobre żywienie, mogą mieć młode nawet przed ukończeniem 10 miesięcy. W warunkach chowu ekstensywnego na uboższych pastwiskach stanówkę przeprowadza się najwcześniej w 2. roku życia owiec. Do rozrodu zwierzęta są gotowe dopiero gdy osiągną masę równą 75% masy dojrzałej maciorki. Wrzosówki wykazują płodność asezonową, szczyt rui przypada jednak na styczeń i luty.

Odchów i tucz jagniąt

Przez pierwsze 24 godziny życia jagnięta wraz z matką powinny przebywać w odosobnionym kojcu – na pastwisko mogą wyjść już na drugi dzień. Przy maciorce zostawia się je do 3.-4. miesiąca życia. Młode przebywające na pastwisku osiągają przyrosty dobowe rzędu 120-150 g. Na każdy 1 kg przyrostu potrzebują jednak 5 kg mleka. Mleczność wrzosówek jest dobra, ale w przypadku ciąż bliźniaczych maciorki są w stanie zapewnić jagniętom wyżywienie nie dłużej niż do 3. tygodnia życia. Z tego względu już od 2. tygodnia należy przyzwyczajać młode do pobierania pasz stałych – dobrej jakości siana, kiszonki, gniecionego owsa i kukurydzy. Jagnięta powinny mieć nielimitowany dostęp do pasz treściwych (0,2-0,45 kg na sztukę dziennie) i objętościowych (minimum 20% dobowej dawki suchej paszy). Zwierzęta utrzymywane na pastwiskach bardzo dobrej jakości, porośniętych roślinami wysokobiałkowymi, pobierają mniejsze ilości paszy suchej. Przyjmuje się, że jagnięta w wieku 2-3 miesięcy na 1 kg przyrostu masy ciała wykorzystują 2,5-3 jednostek owsianych i 300-350 g białka, z kolei osobniki starsze by przybrać 1 kg potrzebują 10 jednostek owsianych i aż 1000 g białka.

Użytkowanie kożuchowo-wełniste

Choć mięso wrzosówek ma wysokie walory smakowe, ze względu na ich niewielkie rozmiary jest mało konkurencyjne wobec surowca rzeźnego pozyskiwanego z owiec typowo mięsnych. Głównym celem hodowli zwierząt tej rasy pozostaje zatem użytkowanie kożuchowe. Ze względu na tendencję do linienia wrzosówki powinny być strzyżone co 6 miesięcy. Półroczny przyrost włosa wynosi 8-12 cm, a z jednej maciorki pozyskuje się 2 kg wełny potnej w ciągu roku. Surowiec cechuje się dobrą wydajnością – masa wełny pranej wynosi 62-67% wełny potnej. Włosy puchowe o średnicy 18-25 mikrometrów stanowią 75-80% okrywy. Mają długość podobną do włosów przejściowych i rdzeniowych, dzięki czemu skóry noszone włosem do wewnątrz są odporne na spilśnianie i stanowią dobrą izolację cieplną.

Kożuchy produkuje się ze skór jagniąt w wieku 5-9 miesięcy. Zwierzę przeznacza się do uboju w okresie gdy nie linieje, nie wcześniej niż po 2 miesiącach od ostatniej strzyży. Z ośmiomiesięcznego jagnięcia pozyskuje się skórę o powierzchni 35 dm2 i wadze 0,2-0,3 kg.

Produktem ubocznym chowu wrzosówek i związanej z nim strzyży jest wełna. Ze względu na znaczną grubość surowiec ten nie nadaje się do wytwarzania odzieży, stanowi za to dobry materiał do produkcji dywanów i kołder.

Wypas owiec jako usługa

Innym celem chowu wrzosówek może być ich usługowy wypas. Owce tej rasy ze względu na pokrój – drobną budowę ciała i silne nogi – są przystosowane do dalekich wędrówek. Wypasane na halach i wałach, chronią przestrzeń przed zarastaniem krzewami. Nie wyrywają przy tym roślin, tylko „strzygą” je tuż przy ziemi, jednocześnie ugniatając raciczkami podłoże, co sprzyja utrzymaniu łąk, pastwisk i trawników w dobrym stanie.

https://www.rynek-rolny.pl/artykul/owca-wrzosowka-doskonale-zwierze-na-wypas-uslugowy.html?page=2