Komentarz do Zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych

7. Zakaz chowu i hodowli zwierząt futerkowych Analizując kwestie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celu pozyskania z nich futra w pierwszym rzędzie należy wskazać, że w uzasadnieniu komentowanego projektu nie podano dostatecznych racji, które usprawiedliwiałyby zupełnie pozbawienie przedsiębiorców możliwości prowadzenia działalności w obszarze hodowli zwierząt w celu pozyskania z nich futer. W uzasadnieniu projektu rozwiązanie to motywowano przysparzaniem zwierzętom zbędnych cierpień; negatywnym wpływem niektórych ferm na środowisko naturalne; „utrzymywanie zwierząt hodowlanych w ciasnych klatkach”; uchybienia w prowadzeniu ferm futerkowych wskazane w raporcie Najwyższej Izby Kontroli, czy zwiększanie się w ostatnich latach poparcia społecznego dla tego rodzaju zakazu. Jednak żaden z tych celów nie może uzasadnić zupełnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w omawianej tu branży. Podstawowym argumentem za słusznością tej tezy jest możliwość osiągnięcia zakładanych przez projektodawcę celów – a więc przede wszystkim poprawy standardów prowadzenia przedmiotowych hodowli czy zmniejszenia ich negatywnego wpływu na otoczenie – poprzez o wiele mniej dotkliwe rozwiązania. Wśród nich można by wymienić odpowiednie zaostrzenie norm dotyczących warunków, jakie musi spełnić podmiot mający zamiar rozpocząć prowadzenie działalności w omawianym sektorze; wyposażenie właściwych organów państwowych (zwłaszcza Inspekcji Weterynaryjnej) w efektywne instrumenty kontroli spełniania norm związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie chowu lub hodowli zwierząt futerkowych czy obowiązek okresowego raportowania przez przedsiębiorcę o stanie zdrowia chowanych bądź hodowanych przez niego zwierząt. Poza tym projektodawcy nie wskazują na jakiej podstawie wyróżnili chów i hodowlę zwierząt futerkowych w celu pozyskania futra – przeznaczając ją do likwidacji – spośród działalności hodowlanej prowadzonej w stosunku do innych gatunków zwierząt. Zasadniczym argumentem wydaje się tu „zbyteczność” korzystania z tego rodzaju produktów przez człowieka, jednak należy uznać, że analogiczny argument może dotyczyć całego szeregu innych produktów pochodzenia zwierzęcego – zwłaszcza w perspektywie argumentów podnoszonych przez wielu uczestników debaty publicznej np. w zakresie „zbyteczności” spożywania mięsa. To z kolei oznacza, iż zakaz ten ma charakter arbitralny, abstrahujący od obiektywnych kryteriów, które winny kierować określaniem przesłanek tak radykalnej ingerencji w poręczone konstytucyjnie prawa. Poza tym projektodawcy nie wskazali, w jaki sposób przywołane przez nich stanowisko etyczne odnosi się do klauzuli limitacyjnej wolności gospodarczej zawartej w Konstytucji RP. W konsekwencji, proponowany zakaz chowu i hodowli zwierząt futerkowych nie spełnia standardów zasady proporcjonalności, wymaganych przy ograniczeniu każdego prawa i wolności poręczonego w Konstytucji - w tym wolności prowadzenia działalności gospodarczej. Zastrzeżenie budzi także przyjęcie przez projektodawców zbyt krótkiego vacatio legis - zakładane 12 miesięcy od czasu publikacji ustawy nie jest okresem, w którym przedsiębiorcy prowadzący własną działalność mogliby ją efektywnie zakończyć, (np. poprzez spłatę zobowiązań zaciągniętych w związku z prowadzeniem przedsiębiorstw), a jednocześnie „przebranżowić się". To zaś godzi w zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, która to zasada jest konsekwentnie wyprowadzana przez Trybunał Konstytucyjny z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP)[31]. Biorąc zaś pod uwagę, że propozycja omawianej tu noweli została wprowadzona bez wcześniejszych, szerokich konsultacji społecznych, a także nie zawiera zasad, które w odpowiedni sposób gwarantowałyby prawa podmiotów, które w pełni legalnie prowadzą tego rodzaju działalność, należy uznać, za przejaw próby arbitralnego podejmowania decyzji co do kształtu obowiązującego prawa. W analogiczny sposób należy ocenić przyznanie przez projektodawców możliwości ubiegania się o odszkodowanie przedstawicielom jedynie jednej branży objętej ograniczeniami przewidzianymi w projekcie. Zgodnie z jego art. 10 prawo to obejmie jedynie podmioty przekazujące zwierzęta do wykorzystywane do celów rozrywkowych i widowiskowych, przetrzymywanych, hodowanych i prezentowanych w cyrkach lub bazach cyrkowych. 8. Zmiany w zasadach uboju rytualnego Nie inaczej przedstawia się kwestia proponowanego sposobu uregulowania uboju rytualnego. W świetle polskiej konstytucji i międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka nie ma wątpliwości, że przeprowadzenie tej formy uboju korzysta z ochrony właściwiej dla wolności religii , gdy jest ściśle związane z praktykowaniem religii. Jednak ani sama sprzedaż mięsa pochodzącego z tego rodzaju uboju, ani jego eksport nie muszą automatycznie oznaczać, iż tego rodzaju czynności są wykonywane jedynie w celu prowadzenia działalności gospodarczej – wręcz przeciwnie, nie ma przeszkód, aby zapewnienie dostępu do takiego mięsa jednocześnie wiązało się z prowadzeniem działalności gospodarczej. W istocie dostęp do przedmiotów, czy materiałów niezbędnych do praktykowania religii wiąże się z ich sprzedażą na wolnym rynku i – co oczywiste – ze wcześniejszą produkcją. To zaś stanowi podstawowe wręcz cechy charakteryzujące prowadzenie działalności gospodarczej. Eksport tego rodzaju produktów może z kolei być traktowany, jako zapewnienie możliwości praktykowania religii wyznawcom w innych państwach Europy czy świata. Warto przypomnieć, że w świetle Preambuły polskiej Konstytucji jedną z podstawowych wartości jest współpraca „dla dobra Rodziny Ludzkiej”, a umożliwienie czy ułatwienie korzystania z wolności religii w innych krajach niewątpliwie ten cel pomaga osiągnąć. Nie oznacza to oczywiście, iż ubój rytualny nie może podlegać jakiejkolwiek kontroli ze strony organów państwa. Z pewnością jest ona dopuszczalna zarówno w zakresie ewidencjonowania liczby sztuk przeznaczanych na tego rodzaju ubój, jak i – przede wszystkim – standardów ochrony zwierząt oraz wymogów sanitarnych związanych z ubojem bez wcześniejszego ogłuszenia. Należy także wskazać, że kwestie te – o fundamentalnym znaczeniu dla omawianych tu rozwiązań – mają zostać rozstrzygnięte w rozporządzeniu, a podstawowym kryterium staną się bliżej nieokreślone „potrzeby członków związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej”. Tego rodzaju „potrzeb” właściwie nie sposób obliczyć za pomocą prostych przeliczników, np. ilości mięsa na każdego członka związku wyznaniowego – tym bardziej, że tego rodzaju wspólnoty nie mają obowiązku ewidencjować swoich członków i przekazywać tego rodzaju danych organom państwa. Notabene należy pamiętać, że w tradycjach muzułmańskich i żydowskich spożywanie mięsa pozyskanego z uboju bez wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia, również często okazuje się wręcz codziennym wymogiem wynikającym z religii, a nie czynnością związaną bezpośrednio ze sprawowaniem kultu (np. składaniem ofiary). Autorzy: adw. Jerzy Kwaśniewski - Prezes Ordo Iuris dr Marcin Olszówka - Dyrektor Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris Konrad Dyda - Analityk Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris